تاثیر Accuphase DG-38 DSP در تصحیح پاسخ بلندگو و اتاق

من دیروز یک تجربه فوق العاده صدا داشتم ،جالبترین تجربه ای که ممکن بود هیچوقت در ایران نداشته باشم.

قبلا در مورد تصحیح پاسخ فاز بلندگو ها مطلبی نوشته بودم ، پیشنهاد میکنم اول این مطلب قبلی رو بخونید. شرکت Accuphase محصولی داره بنام Accuphase DG-38 (البته الان مدل جدید اون بنام DG-48 جایگزین شده) که این محصول یک Digital Signal Processor هست برای اکولایز کردن پاسخ فرکانسی سیگنال. این DSP بهمراه یک میکروفن و یک سیگنال ژنراتور برای تصحیح پاسخ فرکانسی دامنه و فاز نهایی ارائه شده است. یعنی میکروفن در نقطه ای که شنونده نشسته قرار میگیره و DSP یک سیگنال Sweep فرکانسی میفرسته تا پاسخ فرکانسی کل سیستم شامل اتاق ، بلندگو و الکترونیک سیستم رو اندازه گیری کنه. با مقایسه سطح سیگنال با مقدار مرجع این DSP یک فیلتر دیجیتال Digital Filter میسازه که با عبور سیگنال از اون پاسخ نهایی به شکل مورد نظر ما در میاد. به این کار میگویند Digital Room Correction و یا Digital Room Compensation (به اختصار DRC) . البته چون کل سیستم اینجا مورد نظر هست نه تنها پاسخ اتاق بلکه پاسخ کل مجموعه درست میشود. لینک زیر را حتما ببینید:

http://www.duffroomcorrection.com/wiki/Main_Page

قبلا نوشته بودم من اعتقادی به تصحیح پاسخ اتاق از طریق DSP ندارم و بهتر است برای تصحیح اثر آکوستیک بر روی صدا به سمت Room Treatment برویم و نوشته بودم DSP برای تصحیح پاسخ بلندگو و طراحی کراس آور مناسب هست. نظرم هنوز همین هست اما با کمی تعدیل برای سیستمهای ماکرو و در عمل دیدم DSP تاثیر زیادی بر روی پاسخ نهایی داشت.

من احساس کردم Accuphase DG-38 بیشتر پاسخ بلندگوی MAXX رو تصحیح کرده تا اتاق رو. البته بازگشت های اول اتاق طبیعتا تصحیح شدند اما نمیشد گفت DSP باعث شده من احساس کنم صدا در فضایی غیر از خانه مهندس پوینده دمو شده. یعنی آکوستیک همچنان اثرش از نگاه من بر روی صدا حس میشه و البته در مقیاس کمتر در مقایسه با حالت قبلی اما بنظرم پاسخ بلندگوی MAXX در این فضا بیشتر تغییر کرد. البته برای درک بیشتر و یک نتیجه گیری کاملا مطمئن باید بیشتر به صدا گوش بدهم و اگر امکانش فراهم بشه در آینده بیشتر برایتان خواهم نوشت.

از نگاه من ابتدا باید اتاق از لحاظ آکوستیکی درست بشه و بعد با DSP به Enhance صدا بپردازیم و مهمتر از همه پاسخ بلندگو رو با DSP تصحیح کنیم.

سیستم شنیده شده به شرح زیر بود:

Accuphase 80/81 Transport DAC

Air Tight Pre

Accuphase DP-50v Power

Wilson MAXX Loudspeaker

Monster Interconnect

Van Den Hul The Third Speaker Cable

Accuphase PS-1200 AC Power Generator

طی قراری رفتم خونه مهندس پوینده و بعد از گفتگو شروع کردیم به Setup کردن DG-38 . کمی در ابتدا گیج شدم اما بالاخره تونستیم این DSP رو تنظیم کنیم و ببینیم وضعیت چه جوری میشه. من تنها بخش Voicing رو تنظیم کردم و به اکولایزر دست نردم چون هم وقت نبود و هم اکولایزر رو باید با شنیدن تنظیم میکردیم. رفرنس پاسخ رو Flat در نظر گرفتیم و بعد نشستیم ببینیم صدا در دو حالت چه تفاوت هایی داره.

من در ابتدا خیلی گیج میزدم و درست نمیتونستم تشخیص بدم تفاوت ها در دو حالت چگونه است اما مهندس پوینده خیلی خوب دو حالت رو تشخیص میداد ، کمی از خودم نا امید شدم اما جای نگرانی نبود. مشکل اینجاست ذهن من در یک موسیقی شلوغ که قبلا نشنیدم خیلی تمرکز خوبی نداره و من برای تشخیص دقیق تفاوت ها باید هم به موسیقی هایی که خودم گوشم به اونها عادت داره گوش بدهم و هم فضا آرام و بدون سرو صدا باشه . برای تمرکز نیاز دارم ابتدا موسیقی های غیر شلوغ رو تست کنم و بعد برای درک تغییر هر پارامتر یک موسیقی خاص بگذارم. به هر حال برخلاف تصور شما که ممکنه فکر کنید گوشهای دقیقی دارم باید اعتراف کنم میزان تمرکز من خیلی زیاد نیست و هر چقدر فضا شلوغ تر باشه ذهنم کمتر میتونه روی صدا تمرکز داشته باشه.

برخی تفاوت ها در نگاه اول زیاد نیست اما در درازمدت خیلی روی حس شنیداری تاثیر میگذاره و اثر پاسخ فاز هم بر روی صدا همین گونه هست. قبلا اعتقاد بر این بود پاسخ فاز تاثیری بر روی حس شنیداری نداره و تنها پاسخ دامنه مهمه اما الان این ادعا رد شده است و ثابت شده پاسخ فاز تاثیر زیادی خصوصا در ناحیه Midrange دارد. وقتی تفاوت ها در دو حالت خیلی زیاد نیست باید بیشتر صدا رو بشنوم و تمرکز بیشتری داشته باشم تا به درک درستی برسم.

ما دو حالت داشتیم یکی با DG-38 که من اسمش رو برای راحتی میگذارم حالت A و حالت بدون DSP که میشه حالت B. من موسیقی تست رو سنتور پشنگ کامکار آلبوم بارانه انتخاب کردم. یک موسیقی تنها با یک ساز سنتور و بدون هیچ شلوغی. طبیعی است در این حالت تفاوت صدا در ناحیه پایین خیلی مشخص نبود و تنها در مورد Mid و High نظر دادم.

اول اینکه من تفاوت رو در دو حالت در نظر میگیرم یکی 30 ثانیه اول و دیگری حالت طولانی مدت درک صدا. یه تفاوتهایی در کمتر از 30 ثانیه اول برای شنونده مشخص میشه و تفاوتهایی هم با شنیدن بیشتر مشخص میشه. در اولین نگاه در کمتر از چند ثانیه مشخص شد انرژی فرکانسهای بالا در حالت A بیشتر از حالت B هست.

احساس Openness خصوصا در فرکانسهای میانی در حالت A بیشتر شد و صدا درخشش و شفافیت Transparency بیشتری پیدا کرد.

با شنیدن بیشتر صدا تفاوت های زیر درک شد:
تفاوت هایی هست که اگر متمرکز بشویم خیلی مقیاس بزرگی نداره اما اگر به موسیقی گوش کنیم در دراز مدت بر ما تاثیر زیادی میگذاره و از نگاه من B در درازمدت گوش رو خسته میکرد. در حالت A یک نوع حالت زنده و شاداب در صدا حس میشد که یک نوع حس سلامت در صدا رو به شنونده منتقل میکرد. این حس باید تجربه بشه و با نوشته های من قابل انتقال به شما نخواهد بود. شاید شما قبلا تجربه تغییر فاز سیگنال را داشتید ، با تغییر فاز صدا کمی فوروارد میشه و باس به هم میریزه . اون تجربه بی شباهت به این تجربه نبود و صدا بشکلی خاص تغییر کرد. من نوع تاثیر آکوستیک بر صدا رو قبلا در دفترم نوشتم و بشکل مفصل در آینده آنرا در سایت خواهم نوشت.

صدا خصوصا در ضربات (بخش اول و دوم زمانی نواخته شدن یک نت) تفاوت دو حالت رو نشون میداد ، صدا در حالت A در شاخص تصویر Soundstage در فرکانسهای مختلف یک نوع حالت واقعی تر و زنده تر داشت. صدا در ضربات گیج نمیزد و شکل تصویر همانند بلندگوهای یکپارچه مانند منگر و یا Planar واقعی تر بود. این حالت باعث میشه شنونده با گذشت زمان حس خیلی بهتری داشته باشه و من با شنیدن بیشتر در حالت A دلم نمیخواست از پیش مهندس برم. ساعت دیگه 10/5 شب شده بود وگرنه من همچنان مینشستم و به موسیقی گوش میدادم. در حالت B اون حس خوب به شنونده منتقل نمیشد و صدا بقول دوستان فاز نمیداد. صدا در حالت B به شکل خاصی قاطی بود البته قاطی بودن نه به معنای خطای ریتم بلکه به معنای درهم رفتگی شکل تصویر در فرکانسهای مختلف. Fluency هر استرینگ در موسیقی دیانا کرال در حالت A خیلی در Stage بهتر بود ، هم بهتر صدا نفس میکشید و هم هرکدام بدون احساس قاطی شدن جریان پیدا میکرد.

واقعا تشریح اثر آکوستیک و اثر پاسخ فاز فرکانسی دشوار هست ، باید حتما خودتون صدا رو بشنوید. در حالت B انگار اتاقی که دیانا کرال در اون آواز میخوند سقفش کوتاه شده بود و انگار هر ساز در یک فضای پربازگشت رکورد شده بود. سنتور پشنگ هم در حالت B یک حس Compress در صدا رو به شنونده منتقل میکرد. صدا در حالت A در میکرو حالت Sharp تر ، زنده تر ، شفاف تر ، شاداب تر ، دقیق تر در سه دوره زمانی اجرای یک نت و درخشنده تر بود . در حالت B صدا حس گرفتگی و Muffled با خودش داشت. انگار پشنگ روی مضرابش یک نمد گذاشته بود که صدا رو خفه میکرد و بخشهایی از صدای ساز درست شنیده نمیشد. کلا تاثیر نا خودآگاه صدا در حالت B در درازمدت آزار دهنده هست و همانطور که قبلا گفتم اثر آکوستیک و پاسخ فاز بر صدا در طولانی مدت خودشو نشون میده.

صدا در حالت A حالت Spacious داشت و تصویر صدا در بازه های فرکانسی Open تر و راحت تر بود اما در حالت B صدا در فرکانسهایی خصوصا کراس آور تغییر شاخص داشت و یک جور Closeness در برخی نواحی حس میشد. صدا در حالت A به گوش بالانس تر بود. بالانس به معنای اینکه دوست داشتم بیشتر بشنوم.

صدا در حالت A در هر لحظه ای که نت ای نواخته میشد یک حس خوب به شنونده منتقل میکرد که در حالت B این حس خوب منتقل نمیشد. غیر از Attack حتی Decay صدا در حالت A بهتر بود و این تفاوت در سازهایی که از لحاظ هامونیکی پیچیدگی بیشتری دارند مشخص تر بود. در حالت B احساس چسبیدگی صدا به بلندگو بیشتر بود اما در حالت A صدا فضای بیشتری داشت.

یه جورایی بلندگوی Maxx شبیه شده بود به یک بلندگوی Linear Phase Single Driver و میزان Coherency صدا در بازه فرکانسی افزایش یافت.

بلندگوسازانی در دنیا مانند Dunlavy هستند که بلندگوهایشان Phase Coherent هست اما مساله اینجاست که همه بلندگوها چه Single Driver مانند Manger و Quad و چه چند درایوری با کراس آور همه آنها هم پاسخ فاز و هم پاسخ دامنه Flat ندارند. اگر بلندگوهای درایوری 3way نسبت به مثلا Quad پاسخ دامنه Flat تری دارند در عوض Quad پاسخ هموارتری در فاز دارد و هر بلندگویی با هر طراحی میتواند با طراحی یک DSP به پاسخی هموار هم در دامنه و هم در فاز دست یابد. الان NHT ، Magico و Goldmund به این سمت حرکت میکنند تا با بهره گیری از توان DSP ها پاسخ نهایی بلندگو را Time Coherent و Flat نمایند. شاید در آینده بلندگوسازی به این سمت برود و بدون DSP کسی بلندگو طراحی نکند. دیجیتال اگر معایبی داره در عوض حسن هایی هم داره که مهمترین اونها DSP هست.

من استفاده از DSP رو کاملا به همه کاربران با هر نوع بلندگویی پیشنهاد میکنم. فعلا در ایران تنها DSP موجود Accuphase هست که نمایندگی اون با آقای مهندس سعادت هست.

شنیدن صدا با یک DSP تجربه ای متفاوت هست که من باز از مهندس پوینده عزیز تشکر میکنم.

لینک های زیر بسیار مفید هستند :

http://www.audiosignal.co.uk/Resources/Digital_room_equalisation_A4.pdf
http://www.meridian-audio.com/w_paper/Room_Correction_scr.pdf
http://www.eaw.com/products/nt/pdf/nt_whitepaper.pdf
http://www.audioholics.com/education/acoustics-principles
http://customcomputersonline.com/speakers.htm
http://www.audyssey.com/faq/index.html
http://www.linkwitzlab.com/frontiers.htm
http://www.dspguide.com/
http://www.ocf.berkeley.edu/~ashon/audio/phase/phaseaud2.htm